Het verkiezingscongres van D66 in Apeldoorn heeft zich weer eens uitvoerig beziggehouden met het raadsel van het verdwijnpunt. “Het grote publiek moet ons weer ontdekken,” zei voormalig partijleider Boris Dittrich. Inderdaad, ooit 24 zetels in de Tweede Kamer (op één na de grootste fractie) en nu vijf tot negen procent in de peilingen. Dat was mild en sympathiek van Boris, de partij moest herontdekt worden. Was gewoon eh… een beetje vergeten. Uit het zicht geraakt.
Boris zei niet dat het allemaal de schuld was van Sigrid Kaag, maar dat was wel wat de congresgangers in meerderheid dachten. Eerst boekte Sigrid, toen we weinig meer over haar wisten dan dat ze een internationaal diplomaat was geweest, een schitterend resultaat in de Kamerverkiezingen van 2021. En nu dus een vertrek, definitief, teleurgesteld in de politiek en in Nederland, en bij de congresgangers voornamelijk een gevoel van opluchting achterlatend, pfff, nou eh… Rob Jetten dan maar, op hoop van zegen.
D66 heeft, net als iedere andere partij, zowel een officiële als een diepere bestaansreden. De officiële is de sociaalliberale gedachtelijn, daarover een andere keer. De diepere bestaansreden is dat het aanhangen van D66 bijdraagt aan de persoonlijke status, dat wil in dit geval zeggen: men is geen egoïst (VVD) en men is ook niet van de straat (PvdA). Wat men aanhangt is iets beters. Deze status hoeft niet per se gerealiseerd te worden door waardering op te roepen bij anderen, het gaat ook (en misschien vooral) om het eigen mensbeeld.
Dit is (beste Sigrid) waar alle aanvoerders van D66 uiteindelijk hun Waterloo hebben gevonden: ze waren bij hun opkomst de ideale persoon met wie je op een terras gezien wilde worden (“Hé, ik zag je op een terrasje met Hans van Mierlo, ik wist niet dat je die kende…”) en de partij nam afscheid van ze op het moment dat het gedaan was met hun publieke aantrekkelijkheid. Zo verging het Hans van Mierlo, die in februari 1967 de partij met de (toen) historische zege van zeven zetels in de Kamer introduceerde, maar al snel politiek vergrijsde en opgevolgd werd door een nieuwe potentiële publiekslieveling, Jan Terlouw, die nooit helemaal uit de schaduw van Van Mierlo kwam en dan ook opgevolgd werd door… Van Mierlo. Voor nog één keertje.
D66 gaat de verkiezingen in met een bekwame politicus die geen toevoeging is aan de status wanneer men met hem gezien wordt op een terras. Aanhanger te zijn van hem, dat draagt niet bij aan het mensbeeld, het interne noch het openbare. Sorry, ik kan even niet op je naam komen, maar iedereen weet wie ik bedoel. Het gaat er dus niet om dat je bekender moet worden, iedere poging daartoe knaagt aan je kans op succes.