Dijt onze woordenschat alsmaar uit? is de titel van een bescheiden boekje (nog geen 100 pagina’s) over de opbouw en de geschiedenis van de Nederlandse woordenschat, geschreven door lexicografe Nicoline van der Sijs. Elke taalfetisjist – dat woord bestaat, net als taalfreak – zal meteen al getroffen worden door twee woorden in de titel. Om te beginnen uitdijen. Daar zijn ook alternatieven voor: uitzetten, zwellen, groeien, toenemen, maar nee, uitdijen is mooier. Waarom? Daarom. En bestaat dijen dan ook? Inderdaad, het heeft de betekenis ‘opzwellen, uitdijen’ en ‘groeien/gedijen’. Jammer dat indijen (krimpen) ontbreekt, een lexicaal gat in het Nederlands. Na het uitdijen volgt immers vaak het indijen.
Het tweede woord is ‘alsmaar’, dat zeker géén combinatie is van ‘als’ in de betekenis ‘indien’ en ‘maar’ als tegenstellend voegwoord, want hier betekent het ‘voortdurend’ of ‘continu’. Herkomst onbekend, maar behalve alsmaar zijn er meer van die woordjes die met als beginnen: alsook, alsmede, alsnog en alsof, om de rijkdom van het Nederlands te illustreren.
Van Dale’s Groot Woordenboek van de Nederlandse taal, vanwege zijn huidige omvang bekend als de Dikke Van Dale, heeft ongeveer 275.000 trefwoorden, een term die niet iedereen dagelijks zal gebruiken. Mensen met een voltooide middelbareschoolopleiding kennen daarvan gemiddeld ongeveer vijftien procent. Woorden die pakweg vijftig jaar geleden bekend waren, zijn dat nu niet meer, zoals ‘aamborstig’ (kortademig).
De woordenschat groeit vooral door twee processen: het ontlenen van woorden aan andere talen en afleidingen en samenstellingen van bestaande woorden. Vroeger werd er al veel geleend uit het Latijn (bijvoorbeeld tafel, product, project) en uit het Frans (café, bureau enz.) en tegenwoordig vooral uit het Engels, zoals computer, deal, shit en fuck.
Om een indruk te geven van de mogelijkheden voor samenstellingen geeft Van der Sijs als voorbeeld het niet-bestaande, maar mogelijke woord (even diep ademhalen): kindercarnavalsoptochtvoorbereidingswerkzaamhedenbesprekingsvergadering (weer uitademen).