Verontrustende beelden op de sociale media: containers met afgedankte boeken op de Amsterdamse Nieuwmarkt, gevolg van de sluiting van het gerenommeerde antiquariaat Schuhmacher aan de aanpalende Geldersekade. Welke vandalen waren hier aan de slag? Dichter Daan Doesborgh, in dienst van de firma, legt het even uit.
In januari stierf Wilma Schuhmacher, directrice van de gerenommeerde firma. Een opvolger was niet voorhanden, onmiddellijk begon een team van boekwetenschappers, boekhandelaren en boekenliefhebbers aan het catalogiseren van haar immense collectie. Een deel wordt opgenomen in de collectie van Joost Ritmans Embassy of the Free Mind, en een deel zal worden verkocht in een nieuw antiquariaat ter huize van diezelfde Embassy, in het befaamde Huis met de Hoofden, Keizersgracht 123. Dat antiquariaat, in het souterrain, is zelfs al open.
De schattingen van het aantal boeken lopen nogal uiteen, van zo’n honderdduizend aan het ene uiteinde tot meer dan een miljoen aan het andere. De waarheid ligt in elk geval tussen die twee getallen, en dat betekent: erg veel boeken, verspreid over zes etages grachtenpand. Een enorme klus die we desondanks, en onder de voortdurende dreiging van deadlines, zorgvuldig, barmhartig en onvermoeibaar uitvoeren.
De realiteit van het tweedehands boek is dit: in de prijs moet worden meegenomen wat er aan inkoop betaald is, de kosten voor opslag van het boek en de kosten voor het verwerken van een onlinebestelling of voor het bemensen, warm stoken en huren van een winkel. De prijs daarentegen wordt bepaald door de markt, en ligt voor de meeste tweedehands boeken onder de tien euro, en voor veel boeken zelfs onder de vijf. Wie die rekensom loslaat op het werk dat wij doen aan de Geldersekade, komt er onvermijdelijk op uit dat het voor sommige boeken domweg goedkoper is om een container te laten komen en ze te laten vernietigen.
Ons team negeert in veel gevallen deze koude rekensom, omdat we zien dat een boek behalve een economische ook een cultuurhistorische waarde heeft. Die waarde rekenen we altijd mee, en dat resulteert in een selectiebeleid waarvoor al menig handelaar mij voor gek heeft verklaard.
Het is zelfs zo dat we van een grote categorie boeken besloten hebben dat de collectie-Schuhmacher daarin uniek is, dat Wilma Schuhmacher en haar al eerder overleden broer Max boeken bewaard hebben die een ander allang had weggegooid. In plaats van die boeken alsnog weg te gooien, slaan we ze op in zeecontainers op Urk (we hebben er twee en daar passen ongeveer veertigduizend boeken in) met de intentie om deze boeken ten minste tien en tot wel dertig jaar te bewaren, mits de financiën dat toelaten.
Na aftrek van de financieel waardevolle boeken, de cultureel waardevolle boeken en de boeken op Urk blijft er echter nog steeds een deel van de collectie over. Van deze collectie proberen we zoveel mogelijk gericht te slijten aan vrienden en bekenden, de rest gaat in een container. Wie dat na lezing van het bovenstaande nog steeds ziet als een affront jegens Het Boek, ontkent de realiteit. Wat wij weggooien zorgt meteen voor ophef, maar over wat we bewaren heeft niemand het, en toen het antiquariaat nog open was kwamen er minder klanten dan er nu dagelijks in onze container staan te graaien. Deze mensen gaan niet met stapels boeken naar huis, maar met een of twee. Let wel: dit is dus in de situatie waarin we de boeken gratis weggeven.
Een tekenend voorbeeld: We werden aangeklampt door een man die het afschuwelijk en onvergeeflijk vond dat we al die prachtige oude nummers van De Gids uit eind negentiende eeuw weggooiden. “We hebben nog twintig meter boven staan, die mag u gratis hebben,” bood mijn collega meteen aan. Daar had de man in kwestie geen behoefte aan.