Over wat de waarheid is, zijn we verdeeld. Decennialang mocht ik me hoogleraar Ontwikkelingen in de Publieke Opinie noemen. En ben niet verder gekomen dan dit: het gaat om een mening die mensen publiekelijk willen uiten (en voor de zekerheid niet liever voor zichzelf houden). Ik heb daarom altijd liever geluisterd naar wat mensen niét zeggen: de Silentium Populi. Maar die tijd is voorbij, niemand zwijgt nog. Iedereen roept.
Daarom heb ik mijn tweede Bijbel weer tevoorschijn moeten halen: Asterix en de intrigant. Dit avontuur uit 1970 gaat over de Romein Cassius Catastrofus die er door Julius Caesar op uit wordt gestuurd om het laatste vrije dorp in Gallië te veroveren door het te verzwakken middels roddels en wantrouwen. Deze Catastrofus woonde ooit in een Insula, een Romeins flatgebouw, en wist daar de sfeer zodanig te verzieken, dat hij voor de leeuwen werd gegooid. Maar zelfs die leeuwen kregen ruzie met elkaar. Caesar laat hem uit de gevangenis halen, en binnen de kortste keren heeft iederéén ruzie met elkaar. Iedereen wordt razend, ook Caesar zelf. Waarom? Omdat Catastrofus de anderen oproept niet te profiteren van de naïviteit van Caesar.
Caesar brult: ‘NAIEF, IK?!’
En beseft dan dat deze Catastrofus dé man is om verdeeldheid te zaaien in dat laatste vrije dorp in Gallië. Catastrofus begint daar met een cadeau te geven, niet aan het stamhoofd van het dorp, maar aan Asterix. Gevolg: stamhoofd wordt jaloers. Tegen een ander zegt hij in gezelschap: “Rome heeft jou gevraagd om Senator te worden, hoor ik.” Iedereen boos. Enzovoort, enzoverder.
Democratie is afgunst, zeggen sommigen. Of dit zo is, weet ik niet goed. Maar als je Asterix en de intrigant hebt gelezen, biedt het fenomeen Donald Trump geen enkel geheim meer. Hij doet precies als Cassius Catastrofus.
Trump: “Er wordt gezegd dat jij een linkse verkrachter bent.”
De aangesprokene: “Dat is helemaal niet waar!”
Trump: “Ik heb het toch gehoord.”
Trump spreekt hier de waarheid, twee keer zelfs. De uitspraak over de verkrachter is gezegd, namelijk door hemzelf. En hij heeft het ook gehoord, hij heeft het immers zelf net gezegd, en dus gehoord.
De Romeinse soldaat die Cassius Catastrofus vergezelt met zijn knuppel, heet in de strip: Iq-Nullus. Die wordt door Obelix zo uit zijn sandalen de lucht ingeslagen. Helaas zijn er tegenwoordig tamelijk veel mensen met de naam Iq-Nullus bij wie dat niet gebeurt.
In het stripverhaal slaagt Catastrofus er toch niet in om tweedracht te zaaien tussen Asterix en Obelix. Hun vriendschap blijft. Daarom besluit ik nu bewust met deze aanhef:
‘Beste vrienden.’
Vrijheid en vriend komen van dezelfde Duitse stam ‘FRI’, dat betekent ‘geliefd en beschermd’, een aanduiding voor leden van dezelfde familie, dezelfde stam, dezelfde natie. Mijn waarheid is dan ook deze stelling: Waarheid is sociaal.
Alleen als we elkaar zien als medeburgers, zelfs als broeders, is er ware vrijheid mogelijk. Want vrijheid is de vrijheid binnen, de bescherming door en de vertrouwdheid van een gemeenschap, zoals bij een vriend.
En zoals de gasten hier in café Welling wel weten – soms door schade en schande wijs geworden natuurlijk – alleen échte vrienden kunnen elkaar de waarheid vertellen.
Mijn vraag aan u is daarom deze: Kunnen we er niet beter aan doen en het begrip De Waarheid te vervangen door wat de Engelstaligen noemen Truthfulness? Dat betekent waarachtigheid, of oprechtheid.
Ik geloof zelf oprecht dat dit een betere weg is naar een beter leven.
Dit is een ingekorte versie van de column die Henri Beunders uitsprak bij aanvang van het eerste Wellinggelichte Kringen-debat, op 21 september 2025.