‘Sociopaat’, ‘gevaarlijke gek’, ‘vals’: Europese leiders wisten precies waar ze Donald Trump moesten plaatsen. Totdat hij de verkiezingen won.
Kevin Rudd, voormalig Australisch premier en tegenwoordig ambassadeur bij de VN, haalde meteen na de verkiezingsuitslag zijn tweet uit 2020 weg waarin hij Trump ‘de meest destructieve president uit de geschiedenis’ noemde. Rudd deed dat ‘uit respect voor de aanstaande president’, schreef hij in een verklaring in Politico. In 2018 zei de Britse minister van Buitenlandse Zaken, David Lammy, in een interview met Time dat Trump niet alleen een vrouwenhater en nazisympathisant was, maar ook ‘een ernstige bedreiging voor de internationale orde die aan de basis ligt van de Westerse vooruitgang’. Een jaar later noemde Lammy Trump ‘een tiran met een toupet die de Ku Klux Klan bewondert’. Nu beweert dezelfde Lammy dat Trump deugt en dat de betrekkingen tussen het VK en de VS bijzonder goed zijn. Toch voelde de Britse premier Keir Starmer de noodzaak zich voor Lammy’s uitspraken te verontschuldigen, nadat ook hij de Amerikaan uitbundig had geprezen. Starmer was overigens altijd al een Trumpbewonderaar.
Dat kan niet worden gezegd van de Franse president Emmanuel Macron, die tot de felste tegenstanders van Trump behoorde. Volgens Macron gebruikte Trump ‘nationalisme en soevereiniteit als wapen om anderen aan te vallen’; hij verweet hem ‘protectionisme in te zetten bij handelsovereenkomsten’. Trump noemde op zijn beurt Macron ‘erg slecht’, omdat hij de Navo ‘hersendood’ had genoemd. Toch was Macron een van de eersten om Trump te feliciteren. Op sociale media zei hij dat hij ‘klaar was om samen te werken, zoals dat ook tijdens de eerste termijn van Trump was gebeurd’.
In 2017 maakte de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, zich nog ernstige zorgen over de uitspraak van Trump dat de Navo overbodig was. Ze was zelfs geschokt door de manier waarop Trump ‘de waarden van de Amerikaanse samenleving met voeten dreigde te treden’. Nu feliciteert zij Trump op sociale media hartelijk en wijst zij op ‘het werkelijke partnerschap tussen 800 miljoen burgers’.
Ook de kersverse Navo-secretaris-generaal Mark Rutte zal even hebben moeten slikken, in de wetenschap dat Trump de organisatie wel eens ernstig in de weg zou kunnen gaan zitten. Hij haastte zich Trump te feliciteren en te beweren dat ‘hij zich verheugde om met hem samen te werken aan vrede door de kracht van de Navo’. Rutte wees op ‘het groeiende aantal uitdagingen nu China, Noord-Korea, Rusland en Iran op één lijn zijn gaan zitten’. Hij prees Trump voor zijn aandringen bij de lidstaten om hun defensiebudget op peil te krijgen, waardoor de organisatie sterker is geworden.
Toen hij nog voorzitter was van de Europese Raad, vroeg de huidige Poolse premier Donald Tusk zich in 2018 af ‘wie nog vijanden nodig heeft met vrienden zoals Trump’. Nu feliciteerde hij Trump en zei hij zich ‘te verheugen op een goede samenwerking tussen Polen en de VS’.
In Israël bleken zowel premier Benjamin Netanyahu als president Isaac Herzog in hun nopjes te zijn met Trump. Zij noemden zijn overwinning ‘een historische come back’. Er zou sprake zijn van een nieuw begin voor Amerika en een versteviging van de banden tussen beide landen. Netanyahu ontsloeg niet voor niets zijn minister van Defensie Yoav Gallant op de donderdag na de verkiezingen, als bewijs dat hij, met Trump achter zich, harder kon optreden tegen Hamas en Hezbollah dan Gallant wilde goedkeuren. Analisten gaan ervan uit dat Trump, die de oorlog in Gaza graag beëindigd ziet worden, Netanyahu de vrije hand zal geven om dat einde naar eigen inzicht vorm te geven. Herzog, die een meer ceremoniiële functie heeft, prees Trump vanwege zijn inspanningen Israël en enkele Arabische staten dichter bij elkaar te brengen.
De Chinese woordvoerder van Buitenlandse Zaken, Mao Ning, probeerde een geruststellende toon aan te slaan. Hij zei dat China ‘consistent’ is en de onderlinge verhoudingen zal respecteren met het doel ‘een vreedzame samenleving’ te bevorderen en ‘win-win’ samenwerking te creëren. Hij weigerde in te gaan op de dreiging van Trump Chinese importgoederen met zestig procent te belasten; hij noemde dat hypothetisch.
Claudia Sheinbaum, de Mexicaanse president, riep alle Mexicanen op ‘rustig te blijven’, ondanks de belofte van Trump zoveel mogelijk illegale Mexicanen terug te sturen naar huis. Zij zei te geloven dat de betrekkingen met Amerika goed zullen blijven en riep ook Mexicaanse zakenlieden op de moed niet op te geven.
En Volodymyr Zelensky? Ondanks de vrees dat de VS Oekraïne niet zal verdedigen tegen Russische agressie, lijkt hij de terugkeer van Trump te verwelkomen. Hij belde direct na de uitslag om Trump en zijn gezin te feliciteren met de ‘historische overwinning’. Hij schreef op X (dat in het bezit is van Trumpfan Elon Musk) dat ‘ze het erover eens waren om goed contact te houden en nauw samen te gaan werken. Wij verheugen ons op een tijdperk van een sterk Amerika onder president Trumps doorslaggevende leiderschap’.
Het mag verrassend genoemd worden dat tal van hoge Oekraïense officieren volgens The Economist Trumps overwinning toejuichen. Zij werden de aarzeling van Joe Biden beu, die steeds het minimum aan steun zou hebben geleverd, al gaat het inmiddels om bijna zestig miljard dollar. Biden zou in hun ogen doodsbang zijn om de verhoudingen met Rusland te laten escaleren en daarom steeds terugtrekkende bewegingen maken. Bidens belofte om net zo lang Oekraïne te blijven steunen als nodig is en de daadwerkelijke steun zouden lijnrecht tegenover elkaar staan. Liever gokken zij op de onvoorspelbare Trump, die belooft de oorlog ‘binnen 24 uur te beëindigen’ als hij aan het roer staat. Dat Trump waarschijnlijk geen idee heeft hoe het vredesplan eruit gaat zien, deert Zelensky kennelijk niet, vandaar dat hij een van de eersten was om hem te feliciteren.