Meer dan 60 procent van de mensen die dagelijks Frans spreken, woont in Afrika en daar woont ook 80 procent van alle kinderen die in het Frans hun huiswerk maken. Er zijn even veel Franstaligen in Kinshasa, de hoofdstad van de Democratische Republiek Congo, als in Parijs. Maar het Frans van Molière maakt in razend tempo plaats voor een nieuw Frans, beïnvloed door het creools, Engels en lokale dialecten.
Via de sociale media worden de nieuwe woorden in rapnummers, gedichten en filmpjes verspreid. Uit Ivoorkust komen woorden als zoco (niet cool), choco (van chocola, juist wél cool en zoet) en enjailler (plezier hebben), meestal gebruikt door zangers die erachter kwamen dat zuiver Frans niet aanslaat bij jongeren.
In tegenstelling tot veel andere landen groeit de bevolking in Afrika explosief. Demografen voorspellen dat in 2060 85 procent van de Franstaligen dáár zal blijken te wonen. In 1960 gold het omgekeerde: 90 procent van alle Franssprekenden bevond zich in Europa en overige westerse landen.
Het anti-Franse sentiment is de afgelopen jaren in Afrika snel gegroeid. Franse ambassadeurs worden terug naar Parijs gestuurd, Franse troepen zijn niet meer welkom als beschermheren, Franse goederen vinden minder aftrek. Het Frans stond voor Afrikanen lange tijd gelijk aan kolonialisme; het werd de Afrikaanse onderdanen soms met geweld opgedrongen. Ouderen herinneren zich dat het verboden was de eigen taal te spreken. Wie niet snel genoeg Franse leerde, kreeg een ketting om de nek, ‘symbool’ genoemd, met een dierenbot of iets stinkends eraan, zodat iedereen kon zien hoe ‘dom’ je was. Toch namen veel landen na hun onafhankelijkheid het Frans over als verbindend element en om de bureaucratie te stroomlijnen. Dat is nu dus radicaal aan het veranderen. Het nieuwe, door Afrika gekaapte Frans is een teken van fiere onafhankelijkheid.
Sommige in Frankrijk opgeleide of wonende West-Afrikaanse schrijvers verkiezen hun eigen dialect-Frans boven het verheven Frans, ook als ze daardoor minder boeken verkopen en niet in aanmerking komen voor prestigieuze literaire prijzen. In Ivoorkust heeft het woordenboek van het Nouchi, de semi-Franse straattaal, meer kopers dan de Larousse, het woordenboek dat altijd als dé leidraad voor Franse taal gold, ook in Afrika. Nouchi krijgt er zo vaak nieuwe woorden bij dat het woordenboek eigenlijk constant moet worden herzien.
Frapper, slaan, betekent in Abidjan juist omarmen. Mon pain, mijn brood, staat voor mijn vriendje. Een ‘broodje dat zo uit de oven komt’ is een ‘hete partner’. Deze betekenisverschuiving zorgt soms voor grote hilariteit, zoals toen een priester de kerkgangers opriep het brood met hun naasten te delen. Sommige woorden, zoals go (vriendinnetje), vinden hun weg weer in Le Robert, een ander officieel Frans woordenboek.
“Als het Frans gemengder wordt, zal dat de Franse blik op de buitenwereld in positieve zin veranderen,” zei Josué Guébo, een Ivoriaanse dichter en filosoof, tegen The New York Times.
Zelfs de Internationale Organisatie voor de Francofonie geeft toe dat Frans een Afrikaanse taal is die aan de Afrikanen toebehoort. De hiphoppers in de Parijse buitenwijken weten dat allang.