Het leek op taal, het bleek zwatelkunstige zindering te zijn. Het inmiddels traditionele jaarverslag van de Taaldokter.
Een jaar waarin weer veelvuldig verbinding werd gezocht, ontmoeting gefaciliteerd en waarde gecreëerd. Er waren kalibreersessies over intervisiemodellen, proposities in het kader van vernieuwingsagenda’s, de ambitiecoördinator Diversiteit en Inclusie kwam langs en men verklaarde zichzelf tussen neus en lippen door autonoom dan wel soeverein. Een jaar vol lerende organisaties met verbindende, dienende of kwetsbare leiders die links en rechts informatie ophaalden. Transities werden omarmd, perspectieven en tools aangereikt en rollen gepakt. Het jaar vooral ook van de impekt. Inspiratie door impekt! Verhalen met impekt! Het verschil maken met impekt! Ontdek hoe jíj impekt maakt!
Soms leek het vanuit de verte nog op taal, maar als je dichterbij kwam, losten de woorden op in zwatelkunstige zindering. Intussen besteedden hijgerige media met graagte aandacht aan elke gevoelslekkage van blaséë beroepsgeborneerden die oorzaak én oplossing van elk persoonlijk onrecht in taal zochten: opleidingsniveau, sekse en uiterlijk werden gereduceerd tot een kwestie van woordkeus. Een schromelijke overschatting van de macht van taal.
2024 moet dan ook het jaar worden van de excuses. Excuses voor de kwalijke rol die wij én onze voorouders speelden in de wereldwijde woordkakkerij – en de doorwerking daarvan in onze huidige samenleving.
Blikken wij terug op een jaar waarin:
- klemtonen van nieuwslezers nog louter door het toeval werden bepaald
- beslissingen nog slechts werden ‘gemaakt’
- problemen al dan niet ‘behapbaar’ ‘op je bordje’ lagen
- ‘heling’ de overtreffende trap werd van ‘verbinding’
- wie het niet met je eens was ‘aan de verkeerde kant van de geschiedenis’ stond en ‘toxisch’ heette
- de ‘docent van het jaar’ zei: “Ik ga het gesprek aan van hé, wat maakt dat je te laat bent?”
- de uitdrukkingen ‘het politieke handwerk’ en ‘politiek bedrijven’ in combinatie met die gewraakte ‘achterkamertjes’ nogal plastische associaties opriep
- ‘Graag gedaan’ en ‘Geen dank’ definitief werden vervangen door ‘Is goed’, ‘Geen probleem’ en ‘Oké man’ (ook tegen vrouwen)
- de gemiddelde leesvaardigheid tot een dieptepunt daalde, maar het onderwijs gelukkig ‘inclusief’ was en de leeromgeving ‘veilig’, mbo’ers studenten werden genoemd, en universiteiten werden ‘gedekoloniseerd’
- het aantal ‘coaches’ – lieden die zelf een ‘burn-out’ hebben gekregen en nu anderen met veel aplomb vertellen hoe die moeten doen wat hunzelf niet lukte – verveelvoudigde
- kranten regelmatig ‘de hand wisten te leggen op’ gevoelige documenten, door welke terminologie zich telkens de associatie opdrong met onder artillerievuur tussen vijandelijke linies door tijgerende journalisten, nucleaire codes tussen de tanden geklemd – waarbij het steeds weer bleek te gaan om rapporten over ‘grensoverschrijdend gedrag’
- wat moeilijk is ‘ingewikkeld’ werd en wat vervelend is ‘spannend’
- een minister aftrad omdat zijn ambtenaren ‘druk ervoeren’ nadat hij ‘scherp en fel’ was geweest
- het misverstand hoogtij vierde dat iedereen zich overal in zou moeten kunnen ‘herkennen’: in musea, in de politiek, in de literatuur
- het woord betekenisvol in rap tempo volkomen betekenisloos werd
- de kans dat er nog ergens in een uithoek van dit land een stad, dorp of vlek is die zichzelf niet bruisend noemt, tot 0 (nul) daalde
- er geen organisatie meer was die níet geheel vrijblijvend wereldkundig maakte samen, naast elkaar en met elkaar en elkaar vasthoudend te stáán voor de erkenning van dit, afstand te nemen van dat, zich solidair te verklaren met zus en te strijden tegen zo
- het gewrochte eufemisme ‘praktisch opgeleid’ alweer begon te klinken als laagopgeleid
- schrijvers ‘literaire makers’ werden
- ‘werkelijk’ is vervangen door ‘oprecht’
- de begrippen kennis, vaardigheid en expertise werden vervangen door ‘geletterdheid’, met als voorlopig dieptepunt het omineuze ‘klimaatgeletterdheid’
- de kans 0,0083% was dat een politicus tijdens debatten níet zei dat het ‘over de inhoud’ moest gaan
- spellingregels werden beschouwd als een vorm van institutionele onderdrukking
- ouderwets een boek lezen binge-reading werd genoemd
- ‘hoewel’ definitief is vervangen door ‘ondanks dat’, een alle leesplezier vergallende constructie (en sinds Johan Cruijffs verscheiden valt het onvolprezen ‘ofschoon’ ook al nergens meer te horen)
- er een levendige, lucratieve handel ontstond in ongecensureerde boeken van gecancelde, ‘hertaalde’ en met sensitivity-readers opgescheepte auteurs op de eh… markt van kleur: “Hee! Psst! Dr. No? Casino Royale? Goldfinger? Originele versie!”
- er nog uitsluitend infantiliserende niets-aan-de-hand-verkleinwoordjes werden gebruikt als tijdsaanduiding: alles duurde in 2023 een minuutje of maximaal een uurtje
- het zwaard toch weer machtiger bleek dan de pen.
Het was, kortom, een jaar van tekstueel grensoverschrijdend gedrag. Gelukkig is er een dokter in de taal, die met u het glas heft op 2024, een jaar waarin:
- het besef doordringt dat een land waar we allemaal ‘op één staan’ een land is waar niemand op één staat
- we inzien dat weinig zo betuttelend is als beweren dat de lezer of de kiezer ‘slim genoeg is’ om zich zelf een mening te vormen of iets te begrijpen, en weinig zo paternalistisch als iemand ‘eerherstel’ verlenen
- we bij het betreden van horeca-etablissementen nog voordat de serveerster iets heeft kunnen zeggen, vragen: “Ben jij bekend met míjn concept?”
- er landelijke acties komen tegen politici die het woord ‘verbinden’ nog gebruiken
- volwassen mannen geen mail meer afsluiten met ‘groetjes’
- we onthouden dat tachycardie geen versvorm is als de dactylus, spondee of amfibrachys
- er weer eens een ‘felrealistische roman’ verschijnt
- wie ‘over de eigen schaduw heen springt’ meteen voorgoed achter de horizon verdwijnt
- we ons hardop mogen afvragen wat cultuur die kan worden ‘wegbezuinigd’ eigenlijk voorstelt
- krantenkoppen niet meer beginnen met ‘Dit is waarom…’ of ‘Dit weten we tot nu toe over…’
- het een cruciaal selectiecriterium voor bestuurders wordt dat ze juist géén ‘relevant netwerk’ hebben
- we beseffen dat iemand die ‘het eerlijke verhaal’ vertelt nooit genoeg kan worden gewantrouwd, net als mensen die beweren dat ze iets ‘netjes’ volgens de regels doen
- in plaats van kunstwerken eens museumtéksten worden gemolesteerd
- om dringende humanitaire redenen de Partij tegen het Cliché wordt opgericht
- we eindelijk onze feedbek houden
In de wetenschap dat de toestand hopeloos is, maar niet ernstig: op een kraakhelder 2024!