Je moet het niet te vaak doen, maar soms stel je vast: hier is iets groots verricht. Nooit eerder is ‘het meest spectaculaire dier dat er is’ (volgens auteur Martin Hillenga) op zo’n overtuigende wijze recht gedaan als in het Grote Groninger Poezenboek. Ruimhartig formaat, gebonden, full colour, prachtig geïllustreerd, 360 pagina’s en leeslint. En dat mede dankzij crowdfunding (opbrengst 7500 euro) van uitgeverij/boekhandel Godert Walter te koop voor de prijs van zeventien blikjes Sheba-filets van fijne kipreepjes bij Albert Heijn.
In 101 hoofdstukken ploegen historicus Martin Hillenga en vormgeefster Vera Post de vroegste tijden tot nu door op wat – desnoods zijdelings – met de poes van doen heeft. Tot en met de poesiealbumplaatjes. En wie in staat is in het eerste hoofdstuk, dat tot het jaar 1600 reikt en met recht De onzichtbare kat heet, toch nog veertig bladzijden te leveren, moet door roeien en ruiten zijn gegaan. Onbevangen weidt de auteur hier ook uit over zaken die wellicht niet waar zijn, zoals het verband met de duivenkater, een zoet soort brood. Teleurgesteld moet de historicus concluderen dat dit verband qua etymologie hoogst dubieus is.
Dat op de rugzak van De Marskramer van Jheronimus Bosch een kattenvel hangt ontgaat de auteur niet, en hij gaat in op de ‘poezenpuzzel’ Houwingaham, waar archeologen in een gedempte put het geraamte van een kat vonden. Vastgesteld: het beest was al dood toen het in de put belandde en is er bewust ingegooid. Vermoedelijk een verlatingsritueel, wat Hillenga deed denken aan oudheidkundige Jona Lendering die ooit vaststelde: “Als je niet weet wat het is, zal het wel iets met religie te maken hebben.”
Tijdens de kerstvloed van 1717 dreef een oude vrouw weg op de resten van een dak, door de warmte die haar (uiteraard meegenomen) poes haar gaf, overleefde ze. Hillenga heeft ook hier zijn twijfels. Transparantie bij onduidelijkheid, het siert de historicus.
Opgeworpen vraag in de beeldende kunst: werd hier een kat afgebeeld omdat die gewoon op het tafereel hoorde, sterker, er misschien gewoon was, of is het een symbool van iets? De kat wordt van alles in de schoenen geschoven, van onvoorspelbaarheid tot onafhankelijkheid en een stiekeme inborst.
In de periode 1850-1950, hoofdstuktitel Kat wordt poes, aten de paupers nog wel poes, afgestroopt en gerookt in de schoorsteen. De kattentong was niet het neusje van de zalm van de gerookte poes, maar een nog steeds gangbaar chocolaatje. Chocolatier Tammes uit de Peperstraat begon er vermoedelijk rond 1860 mee. Katjesdrop? Een vinding van de Groningse winkelier Nathan Kater uit de Oosterstaart. De rechter moest eraan te pas komen om de imitaties te weren.
We leven nu in De Gouden eeuw van de poes. De vierpotige kroegtijgers in de etablissementen komen uiteraard aan het woord, de kattenbelasting komt ter sprake, het Groot Gronings Poezenbal, de kat en ‘het kraakbeweginkje’.
Hillenga heeft nog een aantal gastbijdragen geplaatst, van onder anderen Piet Schreuders (Poezenkrant), Jean Pierre Rawie en journalist Louis Stiller. Die laatste roept Moos Dreifuß in de herinnering. Deze driepotige stationskat van Warffum had volgens geruchten zijn vierde poot verloren toen hij een aanstormende trein niet op tijd zag aankomen. Moos schijnt regelmatig te zijn gesignaleerd in de cabine van de machinist.
Tot slot: het boek is afgesloten op 17 augustus vorig jaar, National Black Cat Day in de VS, waarop wordt gewaarschuwd voor de vooroordelen rond het zwarte beest. Niet te verwarren met National Kitten Day, International Cat Day en de Hug Your Cat Day. En al helemaal niet met de World Lion Day, waarvan poes hooguit een graantje meepikt.
Zoveel kattendagen en dan dit boek, het wordt tijd dat de poes wat terug doet.
Martin Hillenga: Het Grote Groninger Poezenboek, uitg. Godert Walter, € 25
Besteladres: godertwalter.nl.