In het jaar 2000 meldde Ubel Zuiderveld, toen hoofdredacteur van De Snackkoerier, in het tijdschrift Onze Taal hoe het simpele ‘patatje-met’ steeds andere namen kreeg en bijna een complete maaltijd werd. De snackbarhouder moest de vernieuwingen en veranderingen op zijn duimpje kennen. Veel patatnamen blijken streekgebonden: in Limburg vind je de friet zoervleisch, en frietje Sjors koop je in Oss en is in Harlingen onbekend. Ik neem aan dat Sjors de bedenker is van die bak met friet, prei, kip, paprika, champignons en saus. Aan een boerenfriet worden toegevoegd spekjes, uitjes, champignons, doperwten en jachtsaus. Patat Tsjernobyl is er een met mayo, curry, pindasaus, uitjes en ketchup. Na de oorlog in Kosovo werd een frietje Kosovo omgedoopt in frietje Vrede. Een patat Paramaribo is simpel en slechts voorzien van ketchup en sambal. Een friet Oriëntal is met taugé en pindasaus.
In deftige restaurants vind je soms een Pont Neuf op je bord: rechthoekige staafjes dikke frieten van hetzelfde formaat, die netjes zijn opgestapeld, als de houten plankjes van het spel Stapeltoren. Een culi-legende vertelt dat in het jaar 1776 op de pas gerestaureerde Parijse Pont Neuf voor het eerst frietkraampjes te vinden waren. Uit oude afbeeldingen blijkt dat dat niet klopt; er werden beignets verkocht.
Jona Lendering, historicus, journalist en auteur, wees in mei 2015 in zijn blog Mainzer Beobachter niet op een archeologische opgraving, maar op een frietbewijs. Hij meldde dat de Vlaamse kunsthistoricus en oprichter van het Frietkotmuseum, Paul Ilegems, van mening is dat Teresa van Avila de uitvindster van het patatje/frietje is. Teresa liet de orde van karmelietessen, met steun van politici en de ons welbekende hertog van Alva, terugkeren tot de oorspronkelijke, strengere opzet.
Bekijk voor Ilegems ‘bewijs’ het nogal donkere schilderij van de Spaanse schilder Francisco Rizzi, waarop de in 1622 heilig verklaarde Teresa te zien is. Zij is geknield, kijkt omhoog en wordt door een hemelse schijnwerper belicht. In haar hand heeft ze een koekenpan met een lange steel, naast haar zie je een open vuur en een mand met aardappelen en nog wat groenten en kruiden. Op tafel een schedel. Teresa is op dit memonto mori bezig schijfjes aardappel in olijfolie te bakken. Zij propageerde in het klooster het eten van door de conquistadores uit Zuid-Amerika meegebrachte vreemde knollen, die zeer voedzaam bleken. Karmelietessen die honger hadden, werden depressief. Aardappelen waren versterkend voedsel voor zieken. Het is wel jammer dat de Heilige Teresa de aardappelen in schijfjes sneed en niet in staafjes; ze is dus eigenlijk de uitvindster van gebakken aardappelen.
De patatliefhebber heeft kennelijk behoefte aan nieuwe snufjes. Aan de vorm van diepvriesfrieten is veel gesleuteld. In de supermarkt liggen kreukelfrieten, luiewijvenfrieten (van ongeschilde aardappelen), twisterfrieten en sinds kort ook Frenzy fries. De makers van deze driehoekige staafjes zijn apetrots. Hun product ziet er ‘handgemaakt en rustiek uit en zit vol karakter en levert een unieke ervaring’. Het nut van de driehoekige vorm wordt niet nader uitgelegd.
Ter ere van de Heilige Teresa heb ik de naam van onze van tijm en citroensap voorziene Griekse aardappelen veranderd in Teresa-aardappeltjes. Die maak je zo:
1 kilo vastkokende aardappelen
150 g chorizo, in kleine blokjes
tijm, zout
olijfolie, citroensap
Snijd de ongeschilde aardappelen in blokjes van circa 3 cm. Verhit een flinke scheut goede olijfolie in een hapjespan en bak op hoog vuur de stukjes rondom bruin. Temper het vuur, bestrooi met zout en tijmblaadjes, leg een deksel op de pan en bak nog eens circa vijftien minuten. Schep de aardappelen af en toe om en controleer met een vork of ze gaar zijn. Doe dan de chorizo erbij en warm alles zonder deksel op hoog vuur goed door. Besprenkel met citroensap.