Toen Onno Blom eens met Michaël Zeeman uit een restaurant kwam, sjokte aan de overkant juist de omvangrijke gestalte van de romancier A.F.Th. (voor ingewijden Adri) van der Heijden langs. “Het wordt tijd,” merkte Zeeman op, “dat Adri weer een A4’tje wordt.”

Deze anekdote vertelde voornoemde Blom onlangs op de presentatie van In alles ben ik groot, een biografie over Zeeman van de hand van zijn boezemvriend Willem Otterspeer.

Michaël Zeeman (1958-2009) was schrijver en dichter, maar vooral een tijdens zijn leven machtige criticus, en heeft het lot ondergaan dat bijna alle critici ten deel valt: dat ze al snel na hun dood volledig vergeten zijn. Lange tijd lijden kunstenaars smartelijk onder het ‘gezaghebbende’ oordeel der recensenten, maar naderhand worden die vooral herinnerd om hun vergissingen (zo onthoudt menigeen alleen van Hans von Bülow dat hij Brahms’ vioolconcert nicht für, sondern gegen die Violine geschrieben vond).

Als iemand nog weet wie Zeeman was, noemt hij twee dingen: allereerst de beruchte affaire rond de Leeuwarder boekhandel De Tille (what’s in a name?), waar hij afdelingshoofd was en een onvoorstelbare hoeveelheid boeken achterovergedrukt zou hebben. (De uitbaatster van het inmiddels niet meer bestaande Athena te Groningen nodigde in de jaren negentig af en toe bekende figuren uit de literatuurwereld uit een dag lang als boekverkoper in haar zaak op te treden. Toen ze Zeeman daarvoor vroeg, kreeg ze van alle kanten te horen: “Zou je dat nou wel doen?” Ik geloof evenwel dat ongeregeldheden zijn uitgebleven.) Voorts gaat het over de door hem afgetuigde en van de trap gegooide vrouwen.

Beide zaken worden door de biograaf bestreden, of in elk geval in twijfel getrokken. Over die boekendiefstal zegt Otterspeer: ‘Hij heeft het niet gedaan, maar hij heeft het ook niet niet gedaan.’ Tja. Dat Zeemans eerste vrouw een klacht wegens mishandeling tegen hem heeft ingediend, wordt verzwegen. Eén van zijn vele vijanden, Theo van Gogh, zou volgens Otterspeer dat ‘gerucht’ boosaardig in de wereld hebben geholpen. Daar raak ik aan het probleem met dit boek: de vriendschap brengt de auteur ertoe vrijwel voortdurend het perspectief van zijn held te kiezen, wat een objectieve levensbeschrijving in de weg staat.

Ik heb Zeeman redelijk gekend, en tegenover mij wist hij zijn meer bedenkelijke eigenschappen voorbeeldig te onderdrukken. Wel herinner ik me een etentje, waarbij hij – hij was twee meter lang – de dienstertjes bij iedere bestelling even optilde, wat bevreemding en verwarring teweegbracht.

Lang voor onze kennismaking had hij in de Leeuwarder Courant een negatieve recensie over een bundel van mij geschreven, die hij later, toen hij door voortschrijdend inzicht op andere gedachten gekomen was, in een Volkskrant-artikel herriep. Dat is, dacht ik, nogal uniek.

Daar staat een typische schurkenstreek tegenover. Dertig jaar geleden speelde in de vader- landse letteren een vete tussen Peter Verstegen en Petrus Hoosemans, die tegelijkertijd een vertaling van Baudelaires Fleurs du Mal hadden gepubliceerd, en elkander vurig bestreden. Zeeman schreef een vernietigend stuk over de versie van Verstegen (‘Padam-padam-padam doet de tekstverwerker’), dat hij eindigde met de suggestie dat ‘iemand als Jean Pierre Rawie’ het beter zou hebben gedaan. Hij wist natuurlijk donders goed dat ik in Verstegens voorwoord uitvoerig bedankt werd voor mijn medewerking.