Slava Ukraini, ‘Glorie voor Oekraïne’, heet de nieuwste documentaire van de Franse schrijver en activist Bernard-Henri Lévy (BHL voor de Fransen). De bekendste publieke intellectueel van Frankrijk gedraagt zich zoals in al zijn in gevarenzones gedraaide films: nonchalant rondlopend in een kaki kogelwerend vest over een duur maatpak, en altijd met een open wit overhemd. Hij maakte onder meer in Vietnam, Rwanda, Afghanistan, Sarajevo, bij de Koerden en in Libië veelbesproken, maar niet altijd succesvolle documentaires. Zijn doel is steeds weer de westerse autoriteiten te overtuigen niet weg te kijken maar in te grijpen als het in oorlogsgebieden misgaat of als hongersnood dreigt.
Lévy is geëngageerd en dat wil hij laten zien ook. De ellende van oorlog en armoede inzichtelijk maken doe je niet vanachter een bureau. Hij moet het veld in, kogels horen suizen, mijnen ontwijken, afzien in tentjes en dat allemaal terwijl zijn lange haar goed blijft zitten. Want ijdel is hij als geen ander. En volgens tegenstanders zou hij zich als erfgenaam van een met hout rijk geworden familie misschien beter kunnen terugtrekken in zijn paleisje in Marrakesh in plaats van de oorlogstoerist uit te hangen.
Hij wordt al decennialang gepest met zijn bravoure en arrogantie, maar het deert hem niet. Op z’n 74ste laat hij zien dat een schrijver een activist moet zijn. Albert Camus, André Malraux en Jean-Paul Sartre vormen zijn grote voorbeelden. In 1971 ging hij na een oproep van Malraux al naar Bangladesh om als zelfbenoemde oorlogscorrespondent verslag te doen van de hongersnood in dat land. Als een van de oprichters van de Nouvelle Philosophie schreef hij in 1977 La barbarie à visage humain, waarin hij het marxisme en maoïsme afzwoer. In plaats daarvan omarmde hij het joodse concept van het ‘repareren van de wereld door goede daden’ (tikkun olam).
In Slava Ukraini klimt Lévy op een marineschip dat Russische mijnen in de Zwarte Zee onklaar gaat maken. Even later daalt hij af in de loopgraven, waar hij met Oekraïense soldaten praat, en onderzoekt hij gebombardeerde flats in Kiev. Ook troost hij een moeder wier zoon zo’n trauma heeft opgelopen dat hij opgehouden is met praten. Hij heeft het over een cri de coeur, een noodzaak om het op te nemen voor de Oekraïners en daarmee voor ‘de toekomst van Europa, het mondiaal liberalisme en de westerse beschaving’ (Lévy denkt altijd groot…). Tegen The New York Times zei hij dat hij het gevoel heeft dat de wereld waarin hij is groot geworden op instorten staat. Zijn kinderen en kleinkinderen zullen het erg zwaar krijgen als Vladimir Poetin niet wordt gestopt. Dan dreigt een nieuwe Koude Oorlog, terwijl Rusland, China, Iran, Turkije en moslimmilitanten de vrede zullen bedreigen en nucleaire despoten het Westen zullen chanteren.
De film is eind februari in Parijs in première gegaan. Hij werd het afgelopen jaar gedraaid tijdens zo’n tien bezoeken van Lévy aan Oekraïne. Volgens het weekblad L’Express heeft hij nog nooit oorlogsgeweld zo hard in beeld weten te brengen. Critici zijn intussen van mening dat Lévy het contact met de realiteit kwijt is en zich beter kan inzetten voor het klimaat dan ongevraagd zijn leven te wagen zonder enige invloed te hebben. Voorstanders vinden juist dat hij geschiedenis maakt, en niet alleen beschrijft. Hoe dan ook, Lévy heeft opnieuw bewezen dat je ook kunt denken met ogen en met passie en dat één individu met lef op z’n minst discussie en aandacht kan uitlokken. En dat dure pak? Dat is om respect te tonen voor het Oekraïense volk, zei hij tegen The New York Times, en dat is weer koren op de molen van zijn tegenstanders.