Op 11 april hield president Emmanuel Macron de Nexuslezing in Den Haag, waar hij toch moest zijn voor besprekingen met premier Mark Rutte. Macron houdt van lezingen geven, zoals hij ook voortdurend boodschappen stuurt naar zijn Europese collega’s en er vrolijk op los tweet. Macron communiceert voortdurend dat hij ideeën heeft waar de wereld wat aan heeft. Parijs bruist van de visies op grote thema’s: de biodiversiteit beschermen, voedselgarantie verbeteren, multilateralisme effectiever maken, online extremisme aanpakken, de betrekkingen met olierijk Algerije normaliseren.
In 2023 heeft Macron er al zeventien staatsbezoeken opzitten, waaronder een vierdaags bezoek aan Afrika, waar Frankrijk nog steeds postkoloniaal gedrag vertoont door zich met economie, olie, bankwezen en defensievraagstukken te bemoeien. Voorzien van kernwapens en een permanente zetel in de VN Veiligheidsraad onderhoudt Frankrijk een groot leger met een mondiale aanwezigheid: zijn militaire bases en overzeese territoria reiken van de Stille Oceaan tot het Caribisch gebied. Met 264 ambassades heeft het op twee na het grootste diplomatieke netwerk van de wereld, na China (275) en Amerika (267), aldus The Economist.
Hoewel hij slechts een middelgrote natie aanvoert, wil Macron bij de groten horen. Heel graag heeft hij het over de grand bouleversement, de grote omwenteling, zowel in eigen land als in de wereld. Daarmee duidt hij op het einde van de Amerikaanse hegemonie die na het einde van de Koude Oorlog kon ontstaan. Macron doet alsof hij ongeveer als eerste heeft gezien hoe de wereld gefragmenteerd is geraakt en hoe de machtscentra verschuiven. Wat hem betreft moet elk land vanaf nu meer vrijheid krijgen voor zelfstandige beslissingen. Meer soevereiniteit, minder afhankelijkheid van grootmachten, meer souplesse, minder bureaucratie.
Zou hij hiermee op zijn eigen gedrag wijzen, zijn eenzijdige besluit de pensioengerechtigde leeftijd op te schuiven zonder de volksvertegenwoordiging te raadplegen of rekening te houden met de volkswoede? Nee, zijn adviseurs beweren dat Macron het in dit geval over Europa heeft, dat van de Russische invasie van Oekraïne heeft geleerd dat het minder afhankelijk moet zijn van Russisch gas, meer moet investeren in defensie, minder moet rekenen op de VS. Europa praat niet alleen meer over regels, handel en vrede, maar nu ook over wapens, autonomie en macht. Als een echte wereldspeler dus.
Onder aanvoering van Macron (op verhoogde hakken) zal Europa weer trots kunnen zijn, verantwoordelijkheid durven nemen, een machtsfactor in een wereld blijken waar de kaarten opnieuw worden geschud. In zekere zin lijkt hij op Charles de Gaulle, die ook ijverde voor een verenigd Europa waarbij Frankrijk de handen vrij moest houden om een ‘geopolitieke balans’ te kunnen verwezenlijken. Maar tijdens de vredesconferentie in München in februari van dit jaar bleek Macrons voorstel om Europa te beschermen met de Franse nucleaire paraplu en niet meer te rekenen op Washington op verzet te stuiten. De meeste lidstaten blijven de Navo zien als de beste beschermer van hun vrijheid, met Amerika in de (betalende) hoofdrol.
Na de Navo eerder ‘hersendood’ te hebben genoemd, is Macron nu bereid niet meer te praten over de ‘Europese component van de Navo’. Dat hij, ondanks kritiek op de Russische agressie, een lijntje blijft houden met Vladimir Poetin (‘we mogen Rusland niet verpletteren’) om Frankrijk belangrijker te maken dan het is, irriteert landen zoals Polen en de Baltische staten intussen mateloos.
Misschien houdt Macron wel te veel ballen in de lucht en zal hij uiteindelijk een eenzame roepende in de woestijn blijken te zijn. Maar of hij dat zelf ziet aankomen, valt te betwijfelen. ‘‘Macrons belangrijkste adviseur is Macron,” aldus een van zijn assistenten.