Alle begrip voor die sportboycot, maar toch jammer dat we daardoor dat opwekkende deuntje zelden meer horen. Het Russische volkslied heeft een rijkere geschiedenis dan het Wilhelmus.
Na de Russische revolutie van 1917 werd het volkslied God behoedt de tsaar minder geschikt geacht; die was, met vrouw en kinderen, in 1918 door de revolutionairen vermoord. Een nieuw volkslied was niet urgent, de internationale arbeidersklasse had immers geen vaderland, en als het dan toch moest, klonk de Internationale. En wel op de melodie van de Marseillaise. Ook de vertaling van de Internationale, geschreven door Henriette Roland Holst, kun je, zij het met enige moeite, zingen op de tonen van de Franse nationale hymne.
In 1944, midden in de oorlog dus, het vaderland kon wel een ode gebruiken, klonk voor het eerst het nieuwe volkslied, waarin Lenin als inspirator werd geroemd, maar vooral ook Stalin niet vergeten was. ‘Stalin, onze leider met vertrouwen in het Volk, inspireerde ons om het land op te bouwen.’ Een tekst van Sergej Michalkov, net dertig jaar oud, op muziek van Aleksandr Aleksandrov. In 1977 bracht Nico Scheepmaker in de herinnering dat er een zingbare vertaling gemaakt was door Theun de Vries: Een reeks republikeinen sloot vrij en eendrachtig – Geschaard om het zegenrijk Rusland haar bond. – ’t Sovjetvolk één Unie, ondeelbaar en machtig, – Op ’t hecht fundament van de volkswil gegrond. Roem zij met u mijn vaderland, Roem zij met u bevrijde grond.
Of die Nederlandse versie ooit ergens gezongen is, geen idee. Wel is er de Amerikaanse, van Paul Robeson (1898-1976), te beluisteren op YouTube.
Through days dark and stormy/ When great Lenin led us/ Our eyes saw the bright sun of Freedom above/ And Stalin our leader/ With faith in the people/ Inspired us to build the land that we love.
Dat Robeson communistische sympathieën had, is duidelijk. In 1952 kreeg hij in Moskou de Internationale Stalinprijs ‘voor het versterken van de vrede tussen de volkeren’ opgespeld, bij de dood van Stalin, een jaar later, schreef hij in New World Review een stuk met de kop: To You Beloved Comrade. Harmonieus verliep zijn leven niet, in 1961 deed hij een zelfmoordpoging, in zijn hotelkamer in Moskou.
Bij de destalinisatie in 1956 werd een resoluut besluit genomen. Het zingen van de tekst was voortaan verboden. De melodie bleef in stand, maar de lippen bleven op elkaar.
Dankzij Brezjnev kon Sergej Michalkov in 1977 opnieuw beginnen. Stalin werd geschrapt, Lenin mocht blijven. Dat was in 1993 niet naar de zin van Jeltsin, die teruggreep naar een weer tekstloze compositie uit 1833. Dat werd geen succes. Poetin bood in 2000 uitkomst: de melodie van Aleksandrov keerde terug en wie vroeg hij voor een nieuwe tekst? Inderdaad. Michalkov kon voor de derde keer aan de gang. De 87-jarige had er geen enkele moeite mee Lenin door God te vervangen en Rusland werd ‘een heilige natie, veilig in Gods handen’. Dat is de natie tot de dag van vandaag.
Sergej Michalkov is niet meer beschikbaar voor nieuwe aanpassingen. Voorzien van drie Stalinprijzen en de Orde van Lenin werd hij in 2009 ter aarde besteld. Scheepmaker in 1977: “Michalkov heb ik trouwens een keer ontmoet op een gardenparty van Jaap ter Haar, een grappige, sterk stotterende oude heer in de omgang, maar tegelijk een meedogenloze partijganger, voor wie geen vervloeking en scheldwoord jegens Pasternak en Solzjenitsyn te gering was.”