“Wie een uitkering aanvraagt, heeft een verplichting zich te informeren,” aldus oud-minister Henk Kamp bij zijn verhoor door de parlementaire enquêtecommissie. En wie dat ‘te complex’ vindt, hoeft niet op medelijden te rekenen bij terugvordering en boete. “Als je geld vraagt van de overheid en je geeft verkeerde informatie…” Zonder boetes in het vooruitzicht wordt er maar op los gefraudeerd, is zijn visie, en of ze nou snappen hoe je een formulier invult of niet, dat doet er allemaal niet toe.
We waren nauwelijks bijgekomen van dit inkijkje in het liberale gedachtegoed toen minister Dilan Yeşilgöz uit de bocht vloog. Nu ging het om de verhoging van de boetes voor verkeersovertredingen. Het Openbaar Ministerie had gewaarschuwd dat een forse verhoging afbreuk zou doen aan de geloofwaardigheid van het beleid, maar dat was flauwekul. Yeşilgöz had dat geld immers nodig, want anders zou er op allerlei nuttigs moeten worden bezuinigd, zoals nieuwe politiemensen en hun salarissen. En vooral, je hebt het toch zelf in de hand? En dan moet je maar niet te hard rijden.
Het kostte mij best even moeite om de denkfout op te sporen. Maar opeens herinnerde ik mij een juridische term uit lang vervlogen tijden: détournement de pouvoir. De overheid maakt zich schuldig aan machtsmisbruik wanneer een bevoegdheid wordt aangewend voor een ander doel dan waarvoor zij is gegeven. Een onbevoegd verrichte handeling is daarom ongeldig.
Een mooi recent voorbeeld is het optreden van de provincie Utrecht tegen een boer die omgekeerde vlaggen op zijn erf had opgehangen. Die moesten weg van de provincie met de Wet Natuurbescherming in de hand. Die wet is bedoeld om waardevolle landschappen te beschermen. De rechtbank Midden-Nederland vond die wetsbepaling onvoldoende om aan te mogen nemen dat de provincie iemand kan verplichten vlaggen weg te halen.
Terzijde memoreert de rechtbank trouwens ook nog dat die vlaggen er al zes maanden hingen voordat de provincie probeerde daar een eind aan te maken. De redengeving van de provincie dat ‘het na een half jaar gedogen wel genoeg is’ en dat het ‘tijd is om de vlaggen op te ruimen’ heeft wel iets goeiigs, maar voor de rechtbank te weinig om, zoals dat bij beperkingen van de vrijheid van meningsuiting nodig is, te snappen dat de openbare orde in gevaar is of dat er andere klemmende redenen zijn om met een verbod te wapperen.
Terug naar Yeşilgöz en het verhogen van boetes om een gat in de begroting te dichten. Die verhoging is nodig voor mooie dingen die het ministerie van Veiligheid en Justitie allemaal wil doen als er wat meer geld in kas is. Het argument heeft niets te maken met de verkeersveiligheid of voor mijn part de gestegen kosten van de handhaving.
Los daarvan: als iedereen doet wat Yeşilgöz denkt dat vanzelf spreekt, ophouden met te hard rijden, loopt de begroting van het ministerie helemaal in de soep. Dan komt niet alleen de verhoogde boete niet binnen, er kunnen helemáál geen boetes meer worden uitgedeeld.